“Soms wordt de stress me gewoon teveel. Dan ga ik schelden. Ik voel me woedend en heb mezelf niet meer in de hand.” Irma* (28) legt aan me uit waarom haar gedrag moet stoppen. Ze is er helemaal klaar mee. Aan de hand van de ‘window of tolerence’ laat ik haar zien hoe dit werkt bij haar. Als ze teveel onder stress of spanning staat, raakt ze overprikkeld en haalt ze uit naar haar man. Ze veroordeelt haar gedrag en zelfs haar gevoel. Mijn hart gaat uit naar deze vrouw die niet kan dealen met de stress en in feite slachtoffer van zichzelf wordt.
Wat is de window of tolerance?
Siegel (1999) ontwikkelde de window of tolerance. Het geeft inzicht in hoe we omgaan met stress en emoties. We reageren verschillend op gevaar. De ene persoon vecht (agressie, verwijten), de ander vlucht (terugtrekken, vermijden) en weer een ander bevriest (verlammen, je onderwerpen). Gevaar is voor de een een boze blik en voor de ander een auto die je dreigt aan te rijden. Gevaar kent dus vele gezichten en is afhankelijk van je eigen ervaring, wat jouw lichaam heeft onthouden als ‘risicovol’. Zolang je binnen het raampje van de window of tolerance blijft, kun je goed nadenken, plannen en reflecteren. Je hebt regie. Je kunt jezelf nog geruststellen. Daarbuiten ben je machteloos.
Ken je zulke situaties van jezelf of je partner? Dat je jezelf niet meer kon beheersen en heftige dingen deed of zei? Herinner je het gevoel van machteloosheid nog? Wat zorgde ervoor dat je weer rustig werd?
Als je de regie niet meer hebt
Buiten dat raampje, heb je die regie niet meer. Je reptielenbrein is actief. Dan reageer je zoals je zou reageren wanneer er bijvoorbeeld een tijger achter je aankomt. De een doet zich als dood voor, de ander slaat op de vlucht. Allebei mogelijk effectieve overlevingsstrategieën. Wat jij kiest heeft vooral te maken met in het verleden werkte voor jou, of wat je anderen hebt zien doen. Het is niet iets waar je nu bewust voor kiest. Dus als jij teveel stress ervaart (of je nou bang bent voor een konijntje of een tijger, dat maakt in feite niet uit), reageer je instinctief. Terwijl dat ‘konijntje’ vandaag de dag misschien wel heel schattig en onschuldig is. En die ’tijger’ zit in deze situatie gewoon achter tralies. Maar je reactie, daar kun je in feite niks aan doen. Die is gebaseerd op een leven lang ervaringen.
Mensen die iets traumatisch hebben meegemaakt, raken sneller getriggerd en in feite is hun raampje kleiner dan gemiddeld. Ze hebben geleerd dat ze eerder op hun hoede moeten zijn. Begrijpelijk.
Wat roept bij jou angst op? Dat kan een claimende partner zijn of een verwijtende partner. Het kan ook de druk van presteren zijn of de zorgen om een kind. Of heb je iets heftigs meegemaakt waar je soms ineens aan moet denken?
Hoe krijg je weer regie?
Je krijgt weer regie door terug te komen binnen die window of tolerance. Neem afstand en kom in het hier en nu. Je gedachten over de situatie maken het vaak erger. Haal adem, kijk om je heen. Vertrouw erop dat de spanning weer zakt, zo werkt je lichaam en je brein nou eenmaal. Zorg voor jezelf. Neem je paniek (want dat is het eigenlijk) serieus. Je kunt ook leren om jezelf gerust te stellen:
- Mindfulness kan je daarbij helpen. Mediteren, focussen op je adem, accepteren dat wat er is nou eenmaal is.
- Gooi een balletje over waardoor je andere delen van je hersenen activeert
- Loop ook gerust even weg uit de situatie
Praktisch aan de slag met stress
Terug naar Irma. Ik tekende het voor haar uit. Ze heeft het meeste baat bij praktisch aan de slag gaan met deze stress. De drukte en de spanning in haar leven en in haar hoofd, zorgen ervoor dat ze weinig veerkracht heeft. Ik ben benieuwd naar wat voor gedachten ze heeft over zichzelf. Dat gaat ze voor me opschrijven zodat we in een volgend gesprek naar praktische handvatten kunnen kijken. Om te zorgen dat ze niet zo overweldigd wordt.
Wanneer ze haar overtuigingen over zichzelf en anderen kan gaan veranderen, zal haar gevoeligheid voor triggers ook veranderen. Haar bewust zijn van hoe haar lichaam reageert is daarbij net zo belangrijk.
Wat voor gedachten heb jij bijvoorbeeld over je partner, maar ook over jezelf, in spanningsvolle situaties? Lukt het je niet meer om van goede intenties van je partner uit te gaan? Vertrouw je niet meer op jezelf? Voel je je slachtoffer? Neem deze signalen serieus en ga hier praktisch mee aan de slag.
Samen werken Irma en ik aan hoe ze minder snel ‘een tijger’ ervaart in die opmerking van haar partner en hoe ze ze kan anticiperen op het verminderen van stress. Door op tijd rust te nemen, of door haar reactie aan haar partner uit te stellen, enzovoorts. Ze zal nog steeds de spanning voelen toenemen, maar ze kan leren om eerder in te grijpen. De verschillende delen van haar hersenen gaan beter samenwerken en ze kan daardoor beter dealen met stress.
Stress beïnvloedt je relaties
Wanneer je merkt dat de manier waarop jij met stress of spanning omgaat je relaties (partner, kinderen, vrienden of collega’s) negatief beïnvloedt, dan is het goed om hulp te zoeken. Wat triggert jou? Wat geeft jou stress? Weet je wat je nodig hebt om weer rustig te worden en dus weer regie over je gedrag te nemen? Hoe kun je dealen met stress?
Je bent van harte welkom in mijn praktijk in Veenendaal! Ik help je graag verder.
*De casus is echt, maar namen en belangrijke details zijn veranderd.