Waarom zou je je kwetsbaar opstellen bij een therapeut? Of op zoek gaan naar wat er ooit misliep in je leven? Wat heeft dat te maken met waar je vandaag mee worstelt? Kortom: wat is de meerwaarde van praten over vroeger in relatietherapie?
Sjoerd zit met zijn armen over elkaar. Hij lacht vriendelijk maar ik voel dat hij zich niet echt openstelt. Als ik ernaar vraag, geeft hij ruiterlijk toe dat hij daar de meerwaarde niet van inziet. Hij wil me wel wat dingen vertellen over vroeger, wat hij snel en in hoofdlijnen doet, maar er liever niet echt bij voelen. Zijn verhaal raakt me, en ik vraag erop door. Weer die glimlach. “Wat heeft het voor zin om daar naar terug te gaan?” vraagt hij me. “Dat is het verleden en kan ik niet ongedaan maken. Als ik hier eerlijk naar ga kijken, ga ik zien wat ik allemaal anders had kunnen doen.”
Kijken naar het verleden is te pijnlijk voor deze man. Maar zijn keuze is wel gebaseerd op een leugen: namelijk dat hij dit niet aankan, dat het zinloos is of dat er echt iets kapot kan gaan als je het wel doet.
Zo houden we onszelf vaker voor de gek en benutten we niet de mogelijkheden om te bouwen aan onszelf en onze relatie. Dit zijn de overtuigingen die ik vaak tegenkom in therapie:

Ik wil de pijn niet voelen
Dat is precies het probleem. Wanneer je geen pijn wilt voelen, ga je vermijden. Als je gaat vermijden, heb je een strategie nodig. Je gaat veel praten of juist zwijgen, je geeft anderen de schuld in plaats van te doorvoelen wat je hebt gedaan. Je hebt alcohol, nicotine, games of social media nodig om de pijn te verdoven. We weten allemaal dat dat niet gezond is. En vaak ga je voor dit soort klachten wél naar een therapeut. Omdat je ergens vanaf wilt.
Stel nou dat je het ongemak of de pijn recht in de ogen aankijkt. Er met je aandacht bij blijven zonder afleiding te zoeken. Hoe erg kan dat zijn? Waarschijnlijk wordt dan vooral je lichaam onrustig en zegt je brein: ga weg uit deze situatie. Alsof er werkelijk gevaar zou zijn…
Maar net als bij een bevalling: de pijn leidt ergens toe. Durf je onder ogen te komen wat er is gebeurd, wie je bent geworden, wat je hebt gemist of zelfs hebt gedaan? Therapie helpt hierbij.
De pijn doorvoelen betekent dat er ruimte komt. Ik zie bij alle cliënten (bijvoorbeeld bij Brainspotting therapie) dat ze hierdoor automatisch milder worden voor zichzelf en de mensen om hen heen. Ze ervaren compassie. Het is ook waardevol om meer te begrijpen van waarom de dingen zijn zoals ze zijn. Alsof daarmee de angel eruit is. Er is minder reden voor zelfhaat, kritiek, machteloosheid of verdoving. Er komt rust.
Moet je je eens indenken hoe lekker dat is voor jou, én voor je partner. Wat zal dat ontspannen en veilig voelen.
Ik wil niet dat mijn ouders de schuld krijgen
Zullen we er gewoon vanuit gaan dat in de meeste gevallen ouders geen schuld hoeven te krijgen? Je ouders hebben het beste met je voor gehad, en gaven je het beste van wat zij zelf hebben gekregen – waarschijnlijk nog meer. Zij wilden het namelijk ook al beter doen dan hun eigen ouders!
In sommige gevallen hebben ouders grove fouten gemaakt, maar dan hebben mensen er ook geen moeite mee om hun ouders de schuld te geven. Die loyaliteit is al lang gebroken. En vaak het contact ook.
Wat als ze hun best hebben gedaan? Dan verdienen ze geen schandpaal. Maar je gooit met het badwater ook het kind weg, wanneer je niet wil kijken naar wat je tekort bent gekomen. Of wat je zoveel pijn heeft gedaan. Durf je het ‘vitaminetekort’ dat jij bent opgelopen onder ogen te komen en aan te vullen waar mogelijk?
Soms kunnen we dat gevoel niet verdragen dat onze ouders lijden, en je weet dat ze zouden lijden als ze je zo over vroeger zouden horen praten. Als je dit herkent, ben je nog erg verweven met je ouders. Ze zijn er niet bij in het therapiegesprek, je doet ze niet tekort en ze lijden er ook niet onder. Je kunt vrijuit spreken om te verkennen wat jou gevormd en ook geraakt heeft in je ontwikkeling. Dat mag. Daar leer je ook van. Sterker nog: het zorgt ervoor dat je zelf een betere ouder wordt!
Ik wil vooruit kijken en groeien
Iemand zei eens: stilstand is de beste manier om vooruit te komen. Als je helemaal in het hier en nu kunt zijn, zonder geleefd te worden door negatieve ervaringen, herinneringen, stress of jouw neiging om ongemak te vermijden, dan komt er ruimte voor groei. Je maakt je ervaringen als het ware ‘af’. Het achtervolgt je niet meer. De stress in je lichaam vermindert, de angel gaat uit de herinnering en je kunt zonder al teveel ‘belading’ nieuwe ervaringen opdoen. Je staat veel opener en vrijer in het leven.
Doe je dit niet en kijk je alleen vooruit, dan maak je geen ruimte. Niet voor jezelf en ook niet voor mensen om je heen. Je staat alleen toe dat optimisme aanwezig is. Maar je vergeet dat de ervaringen die je in je leven hebt opgedaan jou gevormd en soms ook beschadigd hebben. Wanneer er veel stress is (bijvoorbeeld in een hevige ruzie met je partner) komen die oude overtuigingen, gevoelens en neigingen gewoon weer keihard naar boven. En wat doe je er dan mee? Midden in de strijd? Meestal niet veel opbouwends.
Als jij je niet wilt laten bepalen door het verleden, dan zul je je bewust moeten worden van de impact van dat verleden op wie jij bent vandaag. En moeten opruimen of verzorgen in therapie wat nog niet ‘af’ is. Onbewust besteed je het namelijk aan je partner uit: jij moet mij geruststellen, bevestigen, aanmoedigen, troosten. Dus wat kun je zelf doen om een heler mens te worden?
Ik wil mijn partner niet verdrietig maken
Je wilt daarmee alleen de positieve dingen laten zien in je relatie. Je bent er dus maar voor de helft, want het is een illusie dat je alleen uit positieve gevoelens bestaat. En natuurlijk kan de waarheid je partner raken. Of als je toegeeft hoe slecht je je soms voelt. De meeste partners voelen dit mee, als jij lijdt komen bij hen ook de tranen. Maar de waarheid kan je partner ook een eerlijke keuze geven. In hoe ermee om te gaan, of zelfs wel of niet samen verder te gaan. En als jij jouw kwetsbaarheid deelt, nodig je je partner eigenlijk uit om hetzelfde te doen. Dan kun je pas echt van betekenis zijn voor je partner. Je relatie wordt hier heel ‘echt’ van, en heel veilig. Je hoeft niet meer op je tenen te lopen. Je leert om elkaar te steunen. What’s not to like? Dit aangaan in therapie is dus juist heel zinvol!
Ik wil niet alleen maar over vroeger praten
Nee dat lijkt me logisch. Maar door te verwerken in therapie wat je vroeger hebt meegemaakt, bouw je aan je veerkracht en creativiteit om het leven verder in te gaan. Ik durf eerlijk te stellen dat ik veel heb opgeruimd en verwerkt door over vroeger te denken, te praten én te voelen. Nieuwe ervaringen zijn echt nieuw, want ze zijn minder besmet door oude herinneringen. In therapie werk je juist aan wie je vandaag bent, maar daar doet het verleden én de toekomst in mee. Dus in therapie moet het zeker ook gaan over wie je wilt zijn, wat je wilt bereiken.
Verleden, heden en toekomst – het doet allemaal mee. Vaak richten we ons teveel op een van deze drie onderdelen.
- Wil je meer verbinding met je partner? Dan zul je ook kwetsbaar en open moeten zijn over jezelf.
- Wil je meer intimiteit in de slaapkamer? Dan zul je moeten groeien in voelen, delen, investeren in hoe persoonlijk en kwetsbaar jullie in de woonkamer zijn.
- Wil je samen ouders zijn, maar ook partners blijven? Dan zul je moeten kijken hoe jullie zijn grootgebracht en wat je daarvan wel of juist niet meeneemt in jullie ouderschap.
- Wil je rustig blijven tijdens een gesprek of een ruzie? Dan moet je jezelf leren reguleren, en daarom moet je leren begrijpen en ervaren (doorleven) wat je voelt.
Het heden kan niet zonder het verleden. Maar je kunt wel zorgen dat het verleden minder aan je trekt, je minder bepaalt en je meer ruimte en energie voelt voor de toekomst.
Goede therapie leidt tot inzicht, maar ook tot doorvoelen van wat er is. En naar welke nieuwe ervaring jij verlangt.
Welke bewust of onbewuste smoesjes heb jij om niet te hoeven (door)voelen? Wat of wie heb jij nodig om hier een stap in te zetten? Zou therapie hierbij kunnen helpen?