We maken ruzie. Dat doen we de laatste tijd wel vaker. Ik sta in de keuken af te wassen. Woedend ben ik. Hij staat in de hal en kijkt me aan met zo’n glazige blik. Hij weet niet wat hij moet zeggen, ziet er machteloos uit. Eigenlijk voelen we ons allebei machteloos. We weten niet wat we zelf nodig hebben om ons weer goed en veilig te voelen. We weten ook niet wat de ander nodig heeft.
Hoe meer hij zich terugtrekt, hoe bozer ik word. De afstand die hij creëert maakt me wanhopig. Maar hoe harder ik vecht voor nabijheid, hoe meer hij zich terugtrekt. Mijn boosheid slaat hem lam. Het maakt hem nog machtelozer dan hij zich al voelt. Als hij helemaal geen reactie meer geeft, gooi ik het lege theekopje voor zijn voeten kapot.
Deze ruzie heeft echt plaatsgevonden. Jaren geleden. En nog wel meer van dit soort ruzies.
Ik had geen flauw idee hoe ik mijn partner kon bereiken. Eigenlijk wist ik ook nog niet wat ik zelf precies voelde. Ik dacht dat ik boos was, maar nu weet ik dat ik bang was. Bang dat de relatie het niet zou overleven, bang dat ik niet van waarde was. Ik was bang om in de steek gelaten te worden. Mijn partner was ook bang. Bang om zich te verliezen in onze relatie, bang dat hij niet van waarde was. Uiteindelijk was hij net zo bang als ik om in de steek gelaten te worden. Onze hechtingsstijlen versterken elkaar.
Angst is een slechte raadgever. Je gaat er van vechten (zoals ik), vluchten of bevriezen (zoals mijn partner). Als je bang bent, dan kom je in een overlevingsmodus. Vanuit de oertijd bezien is dat wel logisch. Als er een tijger achter je aan zit, ga je het ook niet rustig uitpraten. Als je denkt dat je kans maakt tegen een tijger, ga je eerder vechten dan als je voelt dat je reddeloos verloren bent. Ervaringsdeskundigen zeggen zelf dat ze volledig verlamd waren toen ze gegrepen werden door een wild dier. Als in een soort trance voel je de pijn niet meer. Prachtig overlevingsmechanisme, maar niet als je partner aan de andere kant van de keuken een reactie van je eist.
Wat doe jij als je bang bent?
Ga je vechten als je bang bent? Bijvoorbeeld door verwijten, klagen of eisen. Door de aandacht van je partner vast te houden totdat je je weer rustig voelt. Tot hij of zij de woorden zegt die je wilt horen.
Trek je je terug als je bang bent? Bijvoorbeeld door te zwijgen, weg te lopen of je partner te negeren. Door niet meer ‘open’ te zijn en te delen wat er in je leeft.
Het kan ook zijn dat de situatie zo moeilijk te verdragen is, dat je geen andere mogelijkheid hebt dan ‘uit te gaan’. Je verlamt, verstart. Dan voel je niks meer en razen alleen je gedachten nog door je hoofd, zonder dat je er een touw aan vast kunt knopen.
Waar ben je bang voor?
Meestal is er iets in het hier-en-nu dat iets triggert in ons systeem. Vergelijk het met die tijger. Als je daar eenmaal door gegrepen bent (in meer of mindere mate) in de vorm van nare ervaringen in je leven, zou je je partner zomaar kunnen aanzien voor een tijger. Je hersenen trekken snel een conclusie: er is gevaar! En je lichaam schakelt over naar de overlevingsmodus. Nogmaals: in de oertijd ideaal omdat je er niet over na hoeft te denken, maar nu belemmert het je in je relatie.
Dus waar ben jij bang voor? In mijn praktijk zie ik veel cliënten die bang zijn voor de boosheid van een ander. Ze horen daar afwijzing in of zelfs een (fysieke) bedreiging. Het terugtrekken van een partner kan ook voelen als een afwijzing. Niet een ‘ik vind jou nu even niet aardig’-gevoel maar het gevoel dat de bodem onder je voeten verdwijnt. Je bestaansrecht staat namelijk op het spel.
Ben ik nog wel van waarde? Heb jij wel het beste met me voor? Kan ik jou vertrouwen? Mag ik er zijn? Blijf je bij mij?
Zulke wezenlijke vragen. En wat doen wij? We gooien met glaswerk, we schelden en we sluiten ons op in onze kamer of storten ons in ons werk. We doen geen recht aan wat we nodig hebben en ook niet aan wat onze partner nodig heeft.
Wat kun je doen met angst?
Het mooiste is als je zelf kunt dealen met de angst die je voelt. Maar vaak vinden we dat te confronterend: alleen zijn met onze nachtmerries. We hebben als kind niet ervaren hoe we met onze angst om moesten gaan en nu gaan we er vanuit dat we als volwassenen die angst ook niet kunnen verdragen. Dus besteden we die verantwoordelijkheid uit aan onze partner, terwijl het ons ‘eigen probleem’ is waar we mee kunnen leren dealen. Door onszelf beter te leren kennen en te leren zorgen voor wat we voelen. Rustig en diep ademhalen, zodat onze hersenen (ons lichaam) weet dat de kust heus wel veilig is.
Het is ook mooi als je je angst kunt delen met je partner. Zou je je boosheid volle kracht inzetten als je ondertussen weet dat je partner zich terugtrekt uit angst? Zou je je verder terugtrekken als je weet dat je partner doodsbang is om verlaten te worden?
Duik samen in je angst
- Wat doe ik als ik bang ben?
- Wat triggert deze angst?
- Wat is het effect van mijn gedrag op mijn partner?
- Wat zou me geruststellen op zo’n moment?
- Hoe zou ik mezelf kunnen geruststellen?
- Weet ik wat mijn partner nodig heeft als hij/zij bang is?
- Waar komt mijn angst vandaan? Waar heb ik eerder zulke ervaringen opgedaan?
Als je dit voor jezelf onderzoekt en er samen over doorpraat, leer je elkaar nog beter kennen. Een ruzie zal steeds minder vaak via hetzelfde patroon lopen. Eerst herken je achteraf wat er gebeurde, maar door te oefenen zul je het op een dag ook in het moment zelf herkennen. En dan kun je je partner geruststellen met dat je geen tijger bent, maar zelf ook gewoon een bang konijntje…